Het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) is een van de belangrijkste archieven over de Tweede Wereldoorlog en wordt bewaard in het depot van het Nationaal Archief. In de 3,8 strekkende kilometer van dit archief bevinden zich dossiers van personen die verdacht werden van collaboratie met de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog. Omdat het CABR talrijke bijzondere persoonsgegevens bevat is het op basis van de Archiefwet nu nog beperkt openbaar. Op 1 januari 2025 is het tachtig jaar na het eind van de Tweede Wereldoorlog en vervalt deze openbaarheidsbeperking. Vanaf dat moment is het CABR volledig openbaar.

Ondanks de beperkte mogelijkheid tot inzage is het CABR al tijden het meest geraadpleegde oorlogsarchief van Nederland. Daarom is besloten dit archief te digitaliseren en online doorzoekbaar te maken voor huidige en toekomstige generaties. Op die manier wordt het CABR voor iedereen toegankelijk, ook voor degenen die niet makkelijk de gang naar de studiezaal van het Nationaal Archief kunnen maken. En dit bijzondere en zeer omvangrijke oorlogsarchief wordt door de maximale doorzoekbaarheid ervan voor (historische) onderzoeksdoeleinden een zeer waardevolle bron.  Op die manier draagt dit oorlogsarchief bij aan de relevantie van de Tweede Wereldoorlog voor het hier en nu, in een veranderende maatschappij en voor een wereld die steeds digitaler wordt.

Het leesbaar maken van de gedigitaliseerde archiefstukken met kunstmatige intelligentie zal ons een nieuw inzicht geven in de oorlogsperiode, in al zijn diversiteit en vanuit verschillende perspectieven. Maar wat betekenen bepaalde termen en wat weten we nog meer over genoemde personen, plaatsen, gebeurtenissen, et cetera?

Om de documenten te kunnen voorzien van achtergrondinformatie worden ze ‘verrijkt’ met andere informatiebronnen. Zo hebben we vanuit WO2Net onder meer vijfduizend beschrijvingen van WO2-thema’s en tweeduizend biografieën van bekende personen uit de Tweede Wereldoorlog. Als een van deze termen voorkomt in een CABR-document, wordt deze achtergrondinformatie erbij gegeven. Daarnaast wordt er verwezen naar bronnen die over hetzelfde onderwerp gaan uit andere collecties dan in het CABR. Met deze verrijkingen kan iedereen de bronnen uit het CABR beter begrijpen en plaatsen binnen een bredere context. Hierbij verzorgen we vanuit WO2Net ook de online presentatie; de eerste digitale resultaten worden vanaf 2025 gepresenteerd op Oorlogvoorderechter.nl. Het project loopt tot 2027.

‘Oorlog voor de Rechter’ is een project van het Nationaal Archief, Stichting WO2Net, het Huygens Instituut en NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies.

Voor vragen of meer informatie kunt u terecht op de website van het project: www.oorlogvoorderechter.nl. Op de themapagina CABR van het Nationaal Archief leest u hoe u onderzoek kunt doen in dit Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging.