Een kijkje op de website van Oorlog voor de Rechter

Als uitgangspunten voor de website zijn vooraf de volgende principes vastgesteld:

• Wij helpen u vinden wat u zoekt en zoveel mogelijk begrijpen wat u ziet.
• Wij leggen uit en geven context, maar blijven weg van interpretatie.
• Wij laten het archief zien als weerslag van een juridisch proces.
• Doelgroep is een algemeen publiek, techniek en ontwerp zijn dienend.

Duidelijk was dat het in de basis een zoekwebsite moest worden met alle aandacht voor de documenten. Hierbij is ervoor gekozen om de huidige fysieke ordening van de dossiers niet als primaire ingang te laten terugkomen in de presentatie.

Willekeur in dossiers

De belangrijkste reden hiervoor is de grote willekeur waarmee stukken in dossiers zijn beland. Documenten die oorspronkelijk zijn aangelegd door lokale opsporingsdiensten zijn vaak doorgestuurd naar procureurs-fiscaal, tribunalen, bijzondere gerechtshoven of de Bijzondere Raad van Cassatie. Belangrijke stukken, zoals processen-verbaal en bewijsstukken kunnen zich dus in verschillende delen van het archief bevinden.

Willekeur in volgorde

Ook de volgorde van documenten in de afzonderlijke dossiers is volstrekt willekeurig. Het feit dat een stuk in het dossier van een lokale opsporingsdienst of Tribunaal terug te vinden is kan voor een onderzoeker interessant zijn, maar voor een doorsnee gebruiker doorgaans niet. Deze is vooral geïnteresseerd in een plek waar alle documenten die horen bij de rechtsgang van een specifiek persoon worden samengebracht. Van ieder document valt vanzelfsprekend altijd te achterhalen uit welk dossier het afkomstig is.

Alles op de Oorlog voor de Rechter-website is gericht op zoeken en vinden van relevante stukken in het archief. Er kan gezocht worden op persoonsnamen, plaatsnamen, trefwoorden, adressen of andere specifieke termen in de tekst van de documenten, zoals bijvoorbeeld “onderduik,” “gearresteerd” of “distributiekantoor”.

Een zoekvoorbeeld op “Sera de croon”:

Het resultatenscherm geeft twee soorten resultaten weer: de namen van onderzochte personen die overeenkomen met de zoektermen en de dossiers waarin de zoekterm het vaakst voorkomt.

Als er, zoals in ons voorbeeld, gezocht is op “Sera de Croon” ziet het resultatenscherm er zo uit:

Iedere onderzochte persoon heeft een eigen tussenpagina met drie tabbladen:

• Overzicht
• Rechtsgang
• Dossier

Hieronder lichten we aan de hand van ons voorbeeld elk tabblad kort toe.

Tablad | Overzicht

Op het tabblad “Overzicht” staan de originele strafkaarten en indexkaarten die gebruikt werden door de verschillende opsporings- en berechtingsinstanties van de Bijzondere Rechtspleging. Dit zijn hele handige kaarten om een eerste indruk te krijgen van de rechtsgang van de betreffende persoon.

Door te klikken op een dergelijke kaart, wordt deze uitvergroot. Met zichzelf uitklappende blokteksten worden er daarbij aanwijzingen gegeven hoe verschillende delen van de kaart geïnterpreteerd kunnen worden, zoals in de afbeelding hieronder is te zien.

Tablad | Rechtsgang

In het tabblad “Rechtsgang” zijn de sleuteldocumenten van de rechtsgang gekoppeld aan verschillende standaardfases: onderzoek, besluit, nasleep. Ook is er uitleg te vinden over de soorten documenten.

Dit onderdeel is bedoeld om de online bezoeker wegwijs te maken door de vaak grote hoeveelheid ongeordende pagina’s (in geval van Sera de Croon bijvoorbeeld 1.109 pagina’s). Deze manier van organiseren van documenten is alleen mogelijk door de documentclassificatie: want de verschillende fases in de rechtsgang bevatten specifieke, van tevoren bepaalde soorten documenten.

Tabblad | Dossier

Het derde tabblad “Dossier” biedt de mogelijkheid om door alle documenten van de onderzochte persoon te zoeken. Er zijn voor-gedefinieerde filters voor de verschillende soorten documenten.

Documentviewer

Als een gebruiker doorklikt op een document, opent de documentviewer. Hierin kun je zien op welke pagina(‘s) en waar op de pagina de zoektreffer zich bevindt. In onderstaand voorbeeld is gezocht op een van de slachtoffers van De Croon, Salomon Platvoet.

De blauw gemarkeerde woorden zijn termen van organisaties die verder in het scherm worden uitgelegd. Zoals bijvoorbeeld de Zentralstelle f.j. Auswänderung:

Doordat ook handgeschreven documenten machine-leesbaar zijn gemaakt, is het ook mogelijk te zoeken op woorden in brieven, zoals hieronder op het woord “zwager”.

Voor wie de automatische transcriptie wil zien, is het mogelijk dit met de knop “tekst” aan te zetten.

Met deze website kan heel eenvoudig door miljoenen documenten naar de namen van slachtoffers worden gezocht. Dit is onbegonnen werk in het papieren archief, maar digitaal een kwestie van een paar muisklikken. De ervaring leert dat relevante documenten snel kunnen worden gevonden, maar dat het vervolgens wel een flinke klus is om de context in kaart te brengen. Dossiers kunnen incompleet zijn, getuigen spreken elkaar soms tegen, bewijsstukken zijn niet eenduidig en allerlei andere zaken die grote alertheid van de zoeker vereisen.

Optimale online presentatie

Het project Oorlog voor de Rechter heeft ons als WO2Net veel geleerd over hoe je een complex archief als het CABR zó kunt presenteren dat het de historische interesse van online bezoeker aanwakkert en ze op actieve wijze betrekt bij het ontdekken van het oorlogsverhaal van hun familie, dorp of stad. Algemene concepten als vervolging, collaboratie, verzet en onderdrukking worden een stuk minder abstract als het gaat om zaken die dicht bij de mensen staan. Digitalisering, verrijking en online beschikbaarstelling van archiefcollecties zoals het CABR, brengt de oorlog dichterbij dan ooit.

Na een waarschuwing van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) besloot minister Bruins van OCW eind vorig jaar om het gedigitaliseerde CABR voorlopig niet online aan te bieden via de website Oorlog voor de Rechter. Hij beloofde een wetswijziging in te dienen die het online beschikbaar stellen van het CABR en andere oorlogsarchieven mogelijk zou kunnen maken. In afwachting van die wetswijziging is er een noodoplossing bedacht waardoor onderzoekers vanaf 1 juli in de studiezaal van het Nationaal Archief kunnen zoeken in het tot nu toe gedigitaliseerde deel van het CABR.

Alle informatie hierover is te lezen op de website van het Nationaal Archief.